Η πλούσια ιστορία της Κύπρου, αντικατοπτρίζεται σε ένα μεγάλο αριθμό σημαντικών μνημείων, κατάσπαρτων σε όλο το νησί. Εκτός από τα αρχαία ερείπια και τις βυζαντινές εκκλησίες, όμως, υπάρχει και η ανώνυμη λαϊκή αρχιτεκτονική, το οικιστικό περιβάλλον των καθημερινών ανθρώπων.
Τα παραδοσιακά αρχιτεκτονήματα, χτισμένα για να στεγάσουν τη ζωή και τα όνειρα του απλού λαού, είναι κατά κάποιο τρόπο μια διαρκώς αναπτυσσόμενη πολιτιστική μαρτυρία.
Η μορφή και η οργάνωση των παραδοσιακών οικισμών εξαρτάται από την τοπογραφία, τις κλιματικές συνθήκες, τα διαθέσιμα υλικά, αλλά και κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες. Τα χωριά μοιάζουν να αναπτύσσονται οργανικά στο τοπίο, δημιουργώντας μια αξιοθαύμαστη ενότητα φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Μια εκκλησία βρίσκεται συνήθως στο κέντρο κάθε οικισμού και αποτελεί τόπο συγκέντρωσης των κατοίκων και κέντρο της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας. Είναι σπάνιοι οι άλλοι δημόσιοι χώροι, που συνήθως βρίσκονται στον κύριο δρόμο που οδηγεί στον οικισμό.
Αγροτική οικία
Η αγροτική οικία συνήθως χτίζεται χωρίς προκαθορισμένο αρχιτεκτονικό σχέδιο, αλλά προσαρμόζεται στις ανάγκες της οικογένειας. Η οργάνωση του σπιτιού αντανακλά την εσωστρεφή φύση της κυπριακής ψυχοσύνθεσης. Στο κέντρο του σπιτιού βρίσκεται μια κλειστή εσωτερική αυλή. Περίκλειστη από ψηλούς τοίχους, ενώνεται με τα υπόλοιπα δωμάτια με δυο ή τρία «μακρυνάρια» (διάδρομοι). Τα δωμάτια συνήθως δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.
Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι συνήθως λίγα στον αριθμό και μικρά σε μέγεθος. Εκτός από την κύρια πόρτα και ένα παράθυρο πάνω από αυτήν που εξυπηρετεί τον αερισμό της οικίας, δεν υπάρχουν άλλα ανοίγματα προς τον δρόμο.
Τα αγροτικά σπίτια προσανατολίζονται πάντα προς τον νότο ή την ανατολή, για να δέχονται όσο γίνεται περισσότερο ηλιακό φως.
Αστική οικία
Η μετάβαση από την αγροτική στην αστική οικία γίνεται προς το τέλος του 19ου αιώνα, και συνδυάζεται με το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και με την άνοδο της μεσαίας τάξης της Κύπρου, γεγονότα που επιφέρουν μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές αναταράξεις.
Τα σπίτια γίνονται περισσότερο εξωστρεφή, με ανοίγματα προς τον δρόμο και σταδιακά καταργείται η εσωτερική αυλή.
